„Wśród łódzkich Żydów. Wspomnienia o mieście młodości” (2023) to kolejna pozycja w serii ?Kultura Literacka Łodzi? firmowanej przez Uniwersytet Łódzki. Na kilka godzin możemy dać się porwać w fascynującą wyprawę po międzywojennej Łodzi, gdzie kwitło żydowskie życie kulturalne. 

Oprowadzają nas postaci, które w istotny sposób współtworzyły łódzką bohemę. Wojenna zawierucha nie oszczędzała artystów. Oczywiście ci, którzy w tej książce opowiadają swoje historie wojnę przeżyli. I dzięki temu my również możemy poczuć klimat miasta, które było tak wyjątkowe. 

Znaczna część tekstów, które opublikowano w tym tomie to tłumaczenia z jidysz. Autorzy, znani i popularni pisarze, aktorzy i ludzie sztuki po wojnie rozjechali się po całym świecie. Łączyła ich historia, łączyło ich miasto młodości i właśnie język. Każdy z autorów inaczej zapamiętał Łódź, choć oczywiście każdy z estymą opowiada o kultowej kawiarni Astoria, wielu wspomina z rozrzewnieniem te same postaci i wydarzenia. W gronie autorów znajdziemy m.in. Josefa Okrutnego, Pinkusa MInca, znanych aktorów Szymona Dżigana i Mojżesza Puławera, Icchaka Goldkorna, Icchaka Janasowicza, Chaima Fuksa. Całość zamyka bardzo mocny, choć najkrótszy fragment wspomnień Izraela Rabona, który opowiada o przełomie sierpnia i września 1939 roku, kiedy świat żydowskiej Łodzi zaczął swój koniec. My oczywiście wiemy co było dalej, ale zamknięcie opowieści na tym właśnie okresie sprawia ogromne wrażenie. Cisza aż huczy w uszach. 

Każdy człowiek idealizuje swoją młodość. Żydzi nie są wyjątkami. Łódź międzywojnia we wspomnieniach istotnych postaci ówczesnej bohemy jest miastem wyjątkowych kontrastów między niewyobrażalnie bogatą elitą, a masami naprawdę klepiących biedę robotników, ale i miastem ogromnych możliwości artystycznych. Balansujący na granicy ekscentryczności i skandalu artyści, poeci, pisarze, dziennikarze, aktorzy dramatyczni i komediowi byli dumni ze swoich dokonań, dyskutowali do bladego świtu nad sensem sztuki i granicami życia, albo odwrotnie. Cudowny świat, który skończył się w Majdanku, Dachau, Auschwitz. 

Wyjątkowa książka napisana przez wyjątkowych ludzi. Piękna podróż po nieco egzotycznej bohemie międzywojennej Łodzi.